Kortom

( ) In de betekenis die Hölderlin aan het woord geeft komt ‘democratie’ in essentie neer op een onderling gesprek door het volk over hoe het zich moet verhouden tot wat het niet begrijpt en niet kan beïnvloeden. Voor de Grieken was de katalysator van dit gesprek de tragedie. Tragedies waren voor hen weliswaar raadselachtig en onbegrijpelijk, maar raakten precies daarom aan hun lot, hun geschiedenis, hun goden en hun menselijke conditie. ( ) Wanneer we vandaag de dag, met Hölderlin, een blik willen werpen op de verhouding tussen kunst en engagement, is de belangrijkste vraag de vraag naar wat de kunst van de maatschappij verwacht. Misschien breekt ooit nog de tijd aan dat de Europese Unie zich interesseert voor Hölderlins geopolitieke visioen van de Rijn en de Donau, al lijkt het nu alsof niemand in Brussel daarop zit te wachten. Toch is dit ( ) geen reden om dit visioen als een verloren zaak te bestempelen. Integendeel. De draagwijdte van het poëtisch engagement is precies dát het een verloren zaak is, die wij desondanks moeten verdedigen, gewoonweg omdat het ons een andere manier aanbiedt om naar onszelf en onze toekomst te kijken. (Eric Bolle, 2010)